Hier begint jouw zoektocht naar het ontdekken van de mooiste steden!

Home > Blog > De Herkomst van Europese Stedennamen (deel 1)

De Herkomst van Europese Stedennamen (deel 1)

De naam van een stad vertelt vaak al veel over de historie van een stad. Misschien niet altijd op het eerste gezicht, maar als je een stadsnaam gaat ontleden (dit wordt etymologie genoemd) blijken veel van deze namen eigenlijk heel logisch.

De van oorsprong Vlaamse auteur Jacques R. Pauwels, schrijver van meer dan twintig boeken, waaronder Een geschiedenis van DE NAMEN van landen en volkeren, vertelt in dit gastartikel over de herkomst van tien Europese steden. En omdat dit bij de meeste steden niet in twee samen te vatten is, hebben we deze tien steden verdeeld over twee artikelen voor de echte cultuur- en historieliefhebber. In dit eerste deel meer over de oorsprong van de namen Rome, Verona, Venetië, Cadiz en Lyon.

Rome (Italië)

De naam van de Italiaanse hoofdstad verwijst naar verluidt naar de mythologische stichter, Romulus, en betekent dus “stad van Romulus”. Zowel de Grieken als Romeinen verklaarden graag op deze manier -met de hulp van een denkbeeldige ‘eponieme’, of ‘naamgevende’ held of godheid, de naam van een stad, land, of volk.

De ware betekenis van de naam Rome komt echter uit de substraattalen die in Italië gesproken werden, nog voor het Indo-Europese Latijn in het land kwam opdagen. En van die substraattalen was zonder enige twijfel het Etruskisch de belangrijkste. Dat Rome een Etruskische naam zou zijn is op zich niet vreemd, want de Tibervallei lag binnen de invloedssfeer van de Etrusken, een volk dat door de Romeinen Tusci genoemd werd, een naam die nu nog voortleeft in Toscane. En we weten met zekerheid dat de eerste heersers van Rome -de veronderstelde navolgers van Romulus- Etrusken waren.

De etruskische term ruma was de oorspronkelijke naam van de rivier de Tiber, en de betekenis ervan was “wateren die aan de oevers knagen”, of “wateren die de oevers uithollen”. Toen de Romeinen zich aan de oevers van die stroom kwamen vestigen en de naam ervan hoorden, deed dat vreemde woord hen denken aan het latijnse ruma, “moederlijke borst”. Deze interpretatio romana werd kracht bijgezet door het feit dat, precies op de plaats waar Rome werd gesticht, de Tiber een bocht maakt in de vorm van een vrouwenborst, waarbij het kleine Tibereiland deed denken aan de tepel.

Het alleroudste deel van Rome, het zogenaamde “Rome van Romulus”, ontstond aan de oostelijke oever van de rivier, aan de voet van de Palatijn, en lijkt zich te hechten aan die kronkeling zoals een baby zich hecht aan de borst van zijn moeder. Deze topografische omstandigheden inspireerden waarschijnlijk de legende van de twee zuigelingen, Romulus en Remus. Bovendien had de term ruma ook nog een andere betekenis, namelijk “rots” of “heuvel”, waarbij aan de Palatijn wordt gedacht; op die manier bekeken, kan de naam Romulus ook geinterpreteerd worden als “hij die op de heuvel [de Palatijn] woont”.

rome
De bocht van de Tiber in Rome, met het Tibereiland

Verona (Italië) / Bern (Zwitserland)

Een term uit de oeroude substraattalen die voorkomt in vele Europese plaatsnamen is iber. De betekenis ervan is “land”, of nog specifieker “land omgeven door water”, “land nabij het water”, “vasteland”, “schiereiland”, en soms ook wel “eiland”. Een tekenend voorbeeld hiervan is Iberië, het gigantische schiereiland tussen de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan. Maar iber zit ook verscholen in Beiroet, de naam van een stad waarvan de historische kern op een pietluttig schiereilandje langs de Libanese kust ligt.

Voor “water” bestonden er in de substraattalen erg veel uitdrukkingen. Eén van de meest voorkomende was onna – een verwante van het semitsche aïn, “water” of ”bron” – waarmee ooit eigenlijk iedere vloeistof bedoeld werd, bijvoorbeeld ook wijn. We herkennen dit onna in de moderne of Latijnse namen van talloze Europese rivieren, bijvoorbeeld Garonne en Zenne, Sonna in het Latijn.

Namen die iber en onna combineren vinden we vooral terug bij steden die gelegen zijn binnen de meander van een rivier, waar het land (iber) letterlijk door water (onna) omgeven is. Een mooi voorbeeld is Verona, een stad die zich genesteld heeft binnen een kronkeling van de Adige. In de substraattalen verschilden de uitspraak van “b” en de “v” weinig of niet van elkaar (net als tegenwoordig nog in het Spaans). Dit maakt het meer aannemelijk dat de Romeinen de inwoners van Verona Beruenses noemden, en dat Verona in de Middelleeuwen in het Duits Bern genoemd werd.

Het andere Bern, namelijk de Zwitserse hoofdstad, heeft trouwens dezelfde etymologie als Verona. Zijn historische stadskern is gelegen binnen een bocht van de Aar en is dus ook een iber-onna. Dat de naam Bern iets te maken zou hebben met beren is dus pure fictie. Andere grote en kleine Europese steden die zich gehecht hebben aan de kronkel van een rivier en wier naam bijgevolg “land omgeven door water” betekent zijn Brno, Bregenz, Péronne en Berlijn. In Duitsland komen toponiemen met iber, maar vooral eber, erg veel voor. Een voorbeeld hiervan is Eberstadt in het Land Baden-Württemberg. Met een everzwijn – Eber in het Duits – hebben dergelijke namen dus even weinig te doen als Bern met een beer.

verona
Verona, omgeven door de Adige, via Wikipedia

Venetië (Italië)

In de oude substraattalen was ook vin een term met de betekenis van “water”. Een voorbeeld hiervan ligt in de naam van mensen die in de Oudheid aan de noordkust van de Adriatische Zee thuishoorden. Ze werden door de Grieken Enètoi en door de Romeinen Veneti genoemd, en die naam had de betekenis van “mensen die nabij het water wonen” of ook wel “kustbewoners”.

De metropool van dat volk was Aquileia, maar die havenstad werd in 452 na Christus door de Hunnen onder Attila in vuur en vlam gezet, en tegenwoordig zijn van Aquileia alleen nog de ruines te zien. De Veneti die de brand overleefden, vluchtten naar een eilandje in een lagune van de Adriatische Zee, dat aanvankelijk Rialto genoemd werd, van het latijnse rivus altus, “hoge oever”. Het duurde echter niet lang voordat de nieuwe thuishaven de naam van zijn bewoners overnam, en sindsdien is het wereldwijd bekend als Venetië. Middenin Venetië herinnert de naam van de Rialto Brug nog steeds aan het bescheiden begin van die prachtige stad.

Toen Caesar Gallië ging veroveren, stootte hij op flinke weerstand bij een stam die eveneens de Veneti genoemd werd. Het ging echter met zekerheid niet om dezelfde Veneti die langs de noordkust van de Adriatische Zee woonden. Maar het waren wel mensen die terecht een naam droegen met de betekenis van “kustbewoners” of “mensen die nabij het water wonen”, want hun heimat was de streek rond het stadje Vannes, aan de kust van Bretagne. Ook elders in Europa woonden er toendertijd volkeren die de naam Veneti droegen, bijvoorbeeld de Keltische stam die thuishoorde aan de oevers van het Bodenmeer, dat in het Latijn bekend stond als Lacus Venetus.

ponte-rialto
De Ponte Rialto in Venetië, via Wikipedia

Cadiz (Spanje)

De grote havenstad aan de Atlantische kust van Zuid-Spanje is waarschijnlijk de alleroudste stad van Europe. Cadiz werd gesticht door de Feniciërs, een volk dat thuishoorde langs de kust van de moderne staat Libanon, met name in steden zoals Byblos en Tyros. De Feniciërs waren de grote rivalen van de Grieken, en waren bekwame zeevaarders en handelaars.

Net zoals de Grieken stichtten zij ook kolonies in verafgelegen gebieden, bijvoorbeeld in Spanje, waar zij waardevolle mineralen, zoals koper en tin gingen halen. Omstreeks het jaar 1.000 voor Christus vestigden de Feniciërs zich op een eilandje nabij de monding van de Guadalquivir. Deze vesting kreeg de naam Gadir, een woord dat in hun semitische taal de betekenis had van “muur”, in de trant van “ommuurde stad”, “fort” of “citadel”.

Hiervan maakten de Grieken Gadeira en de Romeinen Gades, en op die manier ontstond uiteindelijk ook het Spaanse Cadiz. De Latijnse naam Gades was een meervoud, en dat was geen toeval, want de stad bevond zich eigenlijk niet op één, maar op meerdere eilandjes. Op eentje ervan lag de ommuurde stad zelf, op een ander een grote tempel, toegewijd aan de god Baal Melkart, die door de Grieken Heracles (of Hercules) genoemd werd.

In de loop der tijden versmolten de vele kleine eilandjes echter tot het schiereiland waarop de moderne en interessante havenstad Cadiz zich nu bevindt. De Feniciërs stichtten nog andere versterkte steden waarvan de naam de term dor (of dir, of dur, want de klinker is in semitische talen niet zo heel belangrijk) bevat. Voorbeelden hiervan zijn Agadir en Mogador (nu Essaouira) in Marokko en de Siciliaanse havenstad Trapani, de “versterkte stad” (dor) aan de “kust” (panu).

cadiz
Het centrum van Cadiz, via Wikipedia

Lyon (Frankrijk)

Cadiz is mogelijk de oudste stad van Europa, maar ongetwijfeld bestonden er omstreeks het jaar duizend voor Christus in Europa nog veel meer grote nederzettingen. Hiervan bestond de architecturale infrastructuur, inclusief de versterkingen (palissades!), vrijwel uitsluitend uit hout; ze waren dus helemaal niet te vergelijken met de prachtige “steden” die toen al lang bestonden in Egypte en Mesopotamië, zoals Memphis en Babylon. In de Bello Gallico geeft Julius Caesar ons de Latijnse term voor dergelijke agglomeraties, die zich gewoonlijk op een hoogte bevonden: oppidum.

Deze naam was de latijnse versie van appi-dunum, en daarin steekt dunum, een cognaat (verwante) van het arabische woord voor “stad”, medina, het engelse town, en eveneens het dur(um) dat ook al voorkwam in de naam van Cadiz. In Europa zijn er oorden bij de vleet, waarvan de naam de term dunum bevat, ook al is dat soms alleen duidelijk merkbaar in de oude Latijnse plaatsnaam.

De Franse stad Lyon, gelegen op de samenvloeiing van Rhone en Saone, stond bij de Romeinen bijvoorbeeld bekend als Lugdunum. De stad, dunum, was toegewijd aan de gallische god van het licht, Lug, die door de Romeinen Mercurius (Hermes bij de Grieken) genoemd werd en volgens Caesar de belangrijkste god in het pantheon der Galliërs was. Lyon betekent “Stad van Lug”.

Tegenwoordig staat Parijs bekend als de “Lichtstad”, maar 2.000 jaar geleden was Lyon dus de “stad van het licht”, of tenminste toch de “stad van de god van het licht”. “Stad van Lug” is echter ook de betekenis van talrijke andere steden, doorgaans gelegen op heuvels, die door de Romeinen Lugdunum genoemd werden. Voorbeelden zijn het Franse Laon en het Nederlandse Leiden, Lugdunum Batavorum, het “Lugdunum der Bataviërs”. Wat dunum betreft, die term zit verstoken in de namen van honderden Europese plaatsnamen: Thuin en Dinant in België; Yverdon en Thun in Zwitserland; Dun, Dinan, Liverdun, Issoudun, en Verdun in Frankrijk; en Dundee, Dunbar, Dumbarton, Dumfries, Dunhill, Dunlop, Dunfermline, Edinburgh, Aberdeen, en Wimbledon in Groot-Britannie.

lyon
Romeins amphitheater in Lyon, via Voila


Zoals je ziet zijn veel oude Europese stedennamen dus erg logisch gekozen, zo ook bij deze vijf andere Europese stedennamen. Ook dit artikel is door Jacques Pauwels geschreven.

Recente artikelen

auto stedentrip

Op stedentrip met een elektrische auto? Bereid je reis goed voor!

Wil je een prachtige stad in Europa bezoeken? Met het oog op duurzaamheid is het raadzaam om met je elektrische auto naar de stad te reizen. Veel grote steden lenen zich hier prima voor. Naar onder meer Rome, Wenen, Berlijn en Parijs kun je prima met je elektrische auto rijden. Uiteraard vraagt zo’n reis wel om de nodige voorbereidingen. Volg daarvoor onderstaande tips op. Tip 1: zoek een hotel waar je je auto goed kan parkeren Idealiter wil je je auto veilig parkeren in de betreffende stad. Zoek daarom een hotel waar je je auto goed en veilig kan parkeren. In een ideale situatie beschikt dit hotel dan ook over eigen laadpalen. Als dat inderdaad het geval is, kun je je auto direct bij het hotel ophalen. Wel zo prettig met het oog op de terugreis. Of als je in de buurt van de stad nog een ritje wilt maken. Tip 2: houd het weer in de gaten Wil je in de koude wintermaanden ergens naar toe met je elektrische auto? Besef dan goed dat lagere temperaturen van invloed zijn op de actieradius. Indien het buiten bijvoorbeeld 0 graden Celsius is, is de actieradius significant minder. Voor je komende stedentrip zou je daarom extra goed het weer in de gaten moeten houden. Lijkt het erg koud te worden? Of geven de voorspellingen aan dat het hard gaat waaien? Dergelijke omstandigheden zijn absoluut van invloed op de maximale actieradius. Houd daarom de weersverwachtingen in de gaten en stem je autoreis hier op af. Tip 3: zoek alvast laadstations onderweg uit Hoeveel kilometer is het naar de betreffende stad toe? Op basis van deze afstand kun je berekenen hoe vaak je onderweg je elektrische auto op moet laden. Dit kun je overigens op verschillende manieren doen. Zo kun je kiezen voor een laadstation voor elektrische voertuigen langs de snelweg. Of je kunt kiezen voor een laadstation bij bijvoorbeeld een hotel waar je tijdens je reis overnacht. Stippel in ieder geval je autoreis heel goed uit. Heb je bijvoorbeeld een Tesla of een andere zeer moderne elektrische auto? Dan kun je dit ook grotendeels aan de auto zelf overlaten. In dat geval bepaalt de elektrische auto zelf waar je het beste de auto op kunt laden. Dit levert dus extra veel gemak op. Ook ben je hiermee van een zorgeloze reis verzekerd. Tip 4: pak je koffers slim in Ga je voor een langere tijd naar een andere stad toe? Dan sta je voor de volgende uitdaging: lang niet alle elektrische auto’s hebben een even grote kofferbak. Je zou daarom je koffers slim in moeten pakken. Houd rekening met de beperkte bagageruimte in je elektrische auto. Stem hier vervolgens je koffers op af. Uiteraard is deze tip niet op elke elektrische auto van toepassing. Heb je bijvoorbeeld voor een grote SUV gekozen? Dan kun je ongetwijfeld alle gewenste bagage meenemen. Veel plezier alvast met je komende stedentrip en een goede reis gewenst!

Bekijken
monte carlo casino

De leukste steden om te gokken in Europa

Ben je op zoek naar een spannend avontuur vol entertainment? Europa heeft een aantal geweldige steden waar je kunt genieten van een gokervaring van wereldklasse. Of je nu een ervaren gokker bent of gewoon op zoek bent naar wat plezier en opwinding, deze steden bieden voor elk wat wils. Hier zijn enkele van de leukste steden om te gokken in Europa. Oefen alvast online met gokken Wanneer je meer wilt weten over hoe diverse kansspelen werken, kun je gratis versies spelen online. Op die manier kun je de regels en strategieën van een spel als Lightning Roulette leren zonder risico te lopen. Het is ook belangrijk om jezelf grenzen te stellen en alleen te gokken met geld dat je kunt missen wanneer je wel voor echte winst gaat spelen. Als je merkt dat je moeite hebt om te stoppen met gokken of als je denkt dat je een gokprobleem hebt, is het raadzaam om professionele hulp te zoeken. De gokhotspots van Europa Europa staat bekend om zijn prachtige casino's en gokhotspots. Een van de meest populaire bestemmingen is Monte Carlo in Monaco. Dit kleine vorstendom aan de Franse Rivièra is de thuisbasis van het wereldberoemde Casino de Monte Carlo. Met zijn prachtige architectuur en glamoureuze sfeer is dit casino een must-visit voor elke gokliefhebber. Een andere gokhotspot in Europa is Las Vegas in Spanje. Deze stad aan de Costa del Sol heeft een aantal geweldige casino's en biedt een bruisend nachtleven. Je kunt genieten van een avondje uit in een van de vele clubs en bars, en daarna je geluk beproeven in een van de casino's. Een gokparadijs op het Europese continent Als je op zoek bent naar een echt gokparadijs, dan moet je naar Macau gaan. Deze voormalige kolonie van Portugal is nu een speciale administratieve regio van China en staat bekend om zijn enorme casino's en luxe resorts. Macau is de enige plek in China waar gokken legaal is, en het trekt dan ook veel gokliefhebbers van over de hele wereld. Daardoor is het zelfs Las Vegas voorbijgestreefd als grootste gokstad ter wereld. Een andere geweldige bestemming voor gokkers is Londen in het Verenigd Koninkrijk. Deze bruisende stad heeft een aantal exclusieve casino's waar je kunt genieten van een avondje uit in stijl. Van traditionele casino's tot high-tech gokhallen, Londen heeft voor elk wat wils. Verken de gokwereld in Europa Als je op zoek bent naar een unieke gokervaring, dan moet je naar Praag in Tsjechië gaan. Deze prachtige stad heeft een aantal geweldige casino's waar je kunt genieten van een avondje uit in een historische omgeving. Naast gokken kun je ook genieten van de prachtige architectuur en de rijke geschiedenis van de stad. Een andere stad die je moet bezoeken is Amsterdam in Nederland. Deze bruisende hoofdstad heeft een aantal geweldige casino's waar je kunt genieten van een avondje uit vol spanning en plezier. Naast gokken kun je ook genieten van de vele andere attracties die Amsterdam te bieden heeft, zoals musea, grachten en gezellige cafés. Ontdek diverse Europese steden vol entertainment Naast de hierboven genoemde steden zijn er nog veel meer geweldige bestemmingen in Europa waar je kunt genieten van een gokavontuur. Denk bijvoorbeeld aan Barcelona in Spanje, waar je kunt genieten van een bruisend nachtleven en een aantal geweldige casino's. Of ga naar Wenen in Oostenrijk, waar je kunt genieten van een avondje uit in een elegante en stijlvolle omgeving. Of je nu op zoek bent naar een gokparadijs of gewoon wat plezier en opwinding wilt, Europa heeft voor elk wat wils. Verken de gokwereld in Europa en ontdek de leukste steden om te gokken. Waag je kans en geniet van een onvergetelijke ervaring vol entertainment.

Bekijken