Hier begint jouw zoektocht naar het ontdekken van de mooiste steden!

Home > Blog > De Herkomst van Europese Stedennamen (deel 2)

De Herkomst van Europese Stedennamen (deel 2)

Eerder deze week gaf gastschrijver Jacques R. Pauwels, auteur van onder andere Europese namen voor de wereld, al uitleg over de herkomst van de namen Rome, Verona, Venetië, Cadiz en Lyon. Vandaag verklaart hij de betekenis van nog eens vijf bekende Europese stedennamen, waaronder Londen en Parijs.

Gent (België)

Het Nederlandse woord “kant” stamt uit substraattalen die duizenden jaren geleden in onze regio gesproken werden. Oorspronkelijk bedoelde men met “kant” een rotsachtige bergwand, maar geleidelijk ging men de term ook gebruiken om te verwijzen naar een min or meer steile, al dan niet rotsachtige “waterkant” en –door associatie– met een haven. De haven van Piraeus, bijvoorbeeld, was in de Oudheid gekenmerkt door steile rotsachtige oevers, en stond daardoor ook bekend als Kantharos.

De stad Heraklion op het eiland Kreta had een soortgelijke haven, wat het logisch maakt dat de stad toen Candia genoemd werd. (De Venetianen zouden later Kreta in zijn geheel Candia noemen, en de rietsuiker die zij er aanplantten om in Europa aan de man te brengen, raakte zo bekend als “kandij”.) We vinden kant ook terug in Alicante, de naam van een Spaanse haven. En eveneens in Kent, de naam van het Engelse graafschap dat gelegen is tussen de monding van de Thames, de Noordzee en het Nauw van Calais met zijn steile klippen. Kent, Cantium in het Latijn, is dus inderdaad de Engelse “waterkant” bij uitstek.

De wortel kant is eveneens de sleutel van de etymologie van de naam van Gent. Ook Gent is een “waterkant”, want de stad is gelegen tussen de Leie en de Schelde. Gent ontstond naar verluidt iets ten zuiden van het huidige stadscentrum, namelijk ter hoogte van de Blandijn, een “berg” die relatief steil afdaalt naar de oevers van de twee Gentse waterlopen.

De term kant is natuurlijk iets minder gemakkelijk herkenbaar in de naam Gent dan in de Latijnse en Franse variantes van de naam van de stad, respectievelijk Gandavum en Gand, en ook in de Middelleeuws-Engelse versie, namelijk Gaunt. John of Gaunt was de naam van de zoon van de Engelse koning Edward III die in Gent geboren werd, terwijl zijn vader er anti-Franse plannen smeedde met de beroemde Gentse volksmenner Jacob van Artevelde.

gent
Zicht op de Schelde vanaf een gebouw op de Blandijn, via Wikimedia

Wenen (Oostenrijk)

Op de indrukwekkende Weense Michaelerplatz, vlak voor de ingang van de Hofburg, het verblijf van de voormalige Habsburgkeizers, is een deel van de ruines van de Romeinse stad te zien, die zich daar 2.000 jaar geleden bevond. Vindobona, zoals de Romeinen de huidige Oostenrijkse hoofdstad noemden, was toentertijd een versterkte grensstad. Ten noorden van de Donau bevond zich namelijk het land van de oorlogszuchtige Germanen, dat nooit door Rome kon worden ingepalmd.

De stad lag aan de zuidelijke oevers van de Donau en aan de linkeroever van een onbenullig bijriviertje, vlak bij de plaats waar die in de Donau uitmondde. Dat bijriviertje heet de Wien, en heeft dus (in het Duits) dezelfde naam als de Oostenrijkse hoofdstad zelf. De Wien, in het Latijn de Vidunia genoemd loopt nu als een soort riool onder de oostelijke Ringstrasse, maar is verder stroomopwaarts nog te zien, bijvoorbeeld tegenover de ingang van het Paleis van Schönbrunn.

Van Vindobona, de Latijnse naam van Wenen, wordt ten onrechte beweerd dat hij iets te maken heeft met wijn, vinum in het Latijn. In werkelijkheid gaat het om een oeroude wortel uit de substraattalen, vin of vindu, die ook in de naam Venetië verscholen zit en verwijst naar een plaats of een volk in de buurt van water.

Het tweede deel van Vindobonum is de Latijnse variante van een andere term uit de substraattalen, namelijk banu, met de betekenis van “gebouw[en]”, “nederzetting”, of “stad”. We vinden die wortel terug in vele namen van Europese steden, bijvoorbeeld Boulogne en Bologna (allebei Bononia in het Latijn), Ratisbonne (de Franse versie van het Duitse Regensburg, waarbij opgemerkt kan worden dat Burg een perfecte Duitse vertaling is van banu), Narbonne, en natuurlijk Bonn (Bonna in het Latijn).

Vindobona was dus niets anders dan de betekenis van “nederzetting bij het water” uit het Latijn, “stad aan de oevers van de stroom”, of beter gezegd “stromen”, want het ging niet alleen om de oevers van de grote Donau maar ook om die van de kleine Wien. Simpelweg “Waterstad”, dus.

wenen
Stadsplan van het oude Wenen, via Wikipedia

Porto (Portugal) en Calais (Frankrijk)

In Portugal, nabij de monding van de Douro, bevindt zich de stad Porto, waarvan de naam zijn Latijnse afkomst moeiteloos laat herkennen: portus, “haven”. Die haven had echter al een andere naam toen de Romeinen Portugal in hun Rijk inlijfden, namelijk Kale, een woord uit de “oud-Europese” substraattalen, met de betekenis van “steile oever”, “dijk”, of ook wel “haven”. Porto’s oude stadscentrum is inderdaad gelegen bovenop een steile oever van de Douro. De Romeinen begrepen waarschijnlijk niet wat die naam betekende, en voegden er het tautologische portus aan toe. Zo ontstond de term Portus Kale, dat zich in de loop der tijden tot “Portugal” zou ontwikkelen.

De oeroude term kale vinden we ook terug in de naam Calais, of Kales in Oud-Nederlands. Deze Franse havenstad ligt aan een kust die al even rotsachtig en steil is als de fameuse white cliffs van Dover aan de overkant van het Kanaal. De Fransen noemen het Kanaal de Pas de Calais, het “Nauw van Calais”, maar heel waarschijnlijk was de oorspronkelijke betekenis van die uitdrukking niet “Zeeëngte van [de stad] Kales” maar “Zeeëngte van [of met] de klippen”.

porto
De stijle oevers van de Douro, via Fernanda

Parijs (Frankrijk)

Lang voor de komst van de Romeinen werd Frankrijk doorkruist door een netwerk van wegen die de belangrijkste Gallische oppida (nederzettingen) met elkaar verbonden. Eén van die wegen doorkruiste het land van noord naar zuid via Parijs, waar het bestaan van een eilandje in de Seine het gemakkelijker had gemaakt om die brede en machtige stroom te overbruggen.

De miljoenenstad Parijs is ontstaan als een bescheiden, maar strategisch en commercieel belangrijke nederzetting op dat eilandje, dat tegenwoordig bekend staat als Ile de la cité, dat “eiland van de stad”, als in “eiland waarop de stad zich bevindt” betekent. Ten tijde van Julius Caesar heette die “stad op het eiland” echter niet Parijs maar Lutetia of Lucotetia. In die vreemde naam steekt de substraattaalwortel lug of lig, die we ook terugvinden in de latijnse naam van de Loire, Liger, en die verwijst naar (liefst ondiep of traagstromend) water en ook naar modder. De Loire is dus de “ondiepe” of “trage” of “modderachtige” stroom. En Lutetia, de oorspronkelijke naam van de Lichtstad, betekent niets anders dan “nederzetting in de modder”.

Caesar “kwam, zag en overwon”, en de Romeinen vestigden zich weldra ook in Parijs. Niet op het drukbevolkte eilandje Lutetia, maar op de rive gauche (linkeroever), waar je vandaag de dag langs de Boulevard St. Michel nog de ruines van hun badinstallaties kan bewonderen. De Romeinen hadden de gewoonte om naar Gallische steden te verwijzen met de naam van de stam die er woonde, en op Lutetia hoorde de stam der Parisi thuis. Het eilandstadje van die Parisi geraakte op die manier uiteindelijk in zowel binnen- als buitenland bekend als Parijs, en Lutetia overleeft heden alleen nog in Frankrijk als een literair synoniem voor de naam van de stad: Lutèce.

parijs
Ile de la Cité, via Richard Lilly

Londen (Engeland)

Ook in de naam Londen herkennen we dunum, “versterking” of “versterkte stad”., een term uit de oude substraattalen, die in het Engels voortleeft als town. Het is dus geen toeval dat de Engelse hoofdstad dikwijls in een adem –maar eigenlijk tautologisch!- London Town genoemd wordt.

Ook het eerste deel van de naam Londen stamt uit oude substraattalen. Volgens de Italiaanse paleolinguist Giovanni Semerano gaat het om een term, lamu, die achteraf door vele indoeuropese talen werd overgenomen, bijvoorbeeld in de vorm van het Italiaanse landa, het Franse lande, en het Nederlandse “land”; de betekenis is dus “land”, “terrein”, “gebied”, enz. De oorspronkelijke vorm van de naam Londen was lamu dunum of iets dergelijks, en betekende “versterkte nederzetting”. Hierbij wordt aangenomen dat het gaat om de site waarop tegenwoordig de beruchte Tower of London te vinden is.

De Tower kijkt uit over de Thames, een stroom die in het Latijn Tamesis of Tamesa genoemd werd. Die naam is een samenstelling van de oeroude termen teme, “duister”, en asu, “water[loop]”, tenminste toch volgens Eilert Ekwall, een specialist op het gebied van Britse namen. Ekwall is trouwens van mening dat de naam van het Vlaamse stadje Temse – in het Frans net zoals de Thames bekend als Tamise – eveneens een toespeling is op “duistere wateren”, namelijk die van de Schelde.

Semerano geloofde echter dat in Thames de substraattaalwortel tamu verborgen zit, die de betekenis heeft van “kronkel” of “meander”, samen met asu, “water[loop]”, zodat de Thames de “kronkelende waterloop” of de “stroom met de vele meanders” zou zijn. In dat geval zou de naam van Temse geïnterpreteerd kunnen worden als “[nederzetting aan de] bocht van de stroom”, wat overigens een perfecte beschrijving is van de topografie van het Vlaamse scheldestadje.

londen
The Tower of London aan de Thames, via Stuart Hale

Wil jij, net als Jacques R. Pauwels, zelf ook eens een gastartikel schrijven voor StedenTripper.com? Neem dan gerust even contact op!

Recente artikelen

auto stedentrip

Op stedentrip met een elektrische auto? Bereid je reis goed voor!

Wil je een prachtige stad in Europa bezoeken? Met het oog op duurzaamheid is het raadzaam om met je elektrische auto naar de stad te reizen. Veel grote steden lenen zich hier prima voor. Naar onder meer Rome, Wenen, Berlijn en Parijs kun je prima met je elektrische auto rijden. Uiteraard vraagt zo’n reis wel om de nodige voorbereidingen. Volg daarvoor onderstaande tips op. Tip 1: zoek een hotel waar je je auto goed kan parkeren Idealiter wil je je auto veilig parkeren in de betreffende stad. Zoek daarom een hotel waar je je auto goed en veilig kan parkeren. In een ideale situatie beschikt dit hotel dan ook over eigen laadpalen. Als dat inderdaad het geval is, kun je je auto direct bij het hotel ophalen. Wel zo prettig met het oog op de terugreis. Of als je in de buurt van de stad nog een ritje wilt maken. Tip 2: houd het weer in de gaten Wil je in de koude wintermaanden ergens naar toe met je elektrische auto? Besef dan goed dat lagere temperaturen van invloed zijn op de actieradius. Indien het buiten bijvoorbeeld 0 graden Celsius is, is de actieradius significant minder. Voor je komende stedentrip zou je daarom extra goed het weer in de gaten moeten houden. Lijkt het erg koud te worden? Of geven de voorspellingen aan dat het hard gaat waaien? Dergelijke omstandigheden zijn absoluut van invloed op de maximale actieradius. Houd daarom de weersverwachtingen in de gaten en stem je autoreis hier op af. Tip 3: zoek alvast laadstations onderweg uit Hoeveel kilometer is het naar de betreffende stad toe? Op basis van deze afstand kun je berekenen hoe vaak je onderweg je elektrische auto op moet laden. Dit kun je overigens op verschillende manieren doen. Zo kun je kiezen voor een laadstation voor elektrische voertuigen langs de snelweg. Of je kunt kiezen voor een laadstation bij bijvoorbeeld een hotel waar je tijdens je reis overnacht. Stippel in ieder geval je autoreis heel goed uit. Heb je bijvoorbeeld een Tesla of een andere zeer moderne elektrische auto? Dan kun je dit ook grotendeels aan de auto zelf overlaten. In dat geval bepaalt de elektrische auto zelf waar je het beste de auto op kunt laden. Dit levert dus extra veel gemak op. Ook ben je hiermee van een zorgeloze reis verzekerd. Tip 4: pak je koffers slim in Ga je voor een langere tijd naar een andere stad toe? Dan sta je voor de volgende uitdaging: lang niet alle elektrische auto’s hebben een even grote kofferbak. Je zou daarom je koffers slim in moeten pakken. Houd rekening met de beperkte bagageruimte in je elektrische auto. Stem hier vervolgens je koffers op af. Uiteraard is deze tip niet op elke elektrische auto van toepassing. Heb je bijvoorbeeld voor een grote SUV gekozen? Dan kun je ongetwijfeld alle gewenste bagage meenemen. Veel plezier alvast met je komende stedentrip en een goede reis gewenst!

Bekijken
monte carlo casino

De leukste steden om te gokken in Europa

Ben je op zoek naar een spannend avontuur vol entertainment? Europa heeft een aantal geweldige steden waar je kunt genieten van een gokervaring van wereldklasse. Of je nu een ervaren gokker bent of gewoon op zoek bent naar wat plezier en opwinding, deze steden bieden voor elk wat wils. Hier zijn enkele van de leukste steden om te gokken in Europa. Oefen alvast online met gokken Wanneer je meer wilt weten over hoe diverse kansspelen werken, kun je gratis versies spelen online. Op die manier kun je de regels en strategieën van een spel als Lightning Roulette leren zonder risico te lopen. Het is ook belangrijk om jezelf grenzen te stellen en alleen te gokken met geld dat je kunt missen wanneer je wel voor echte winst gaat spelen. Als je merkt dat je moeite hebt om te stoppen met gokken of als je denkt dat je een gokprobleem hebt, is het raadzaam om professionele hulp te zoeken. De gokhotspots van Europa Europa staat bekend om zijn prachtige casino's en gokhotspots. Een van de meest populaire bestemmingen is Monte Carlo in Monaco. Dit kleine vorstendom aan de Franse Rivièra is de thuisbasis van het wereldberoemde Casino de Monte Carlo. Met zijn prachtige architectuur en glamoureuze sfeer is dit casino een must-visit voor elke gokliefhebber. Een andere gokhotspot in Europa is Las Vegas in Spanje. Deze stad aan de Costa del Sol heeft een aantal geweldige casino's en biedt een bruisend nachtleven. Je kunt genieten van een avondje uit in een van de vele clubs en bars, en daarna je geluk beproeven in een van de casino's. Een gokparadijs op het Europese continent Als je op zoek bent naar een echt gokparadijs, dan moet je naar Macau gaan. Deze voormalige kolonie van Portugal is nu een speciale administratieve regio van China en staat bekend om zijn enorme casino's en luxe resorts. Macau is de enige plek in China waar gokken legaal is, en het trekt dan ook veel gokliefhebbers van over de hele wereld. Daardoor is het zelfs Las Vegas voorbijgestreefd als grootste gokstad ter wereld. Een andere geweldige bestemming voor gokkers is Londen in het Verenigd Koninkrijk. Deze bruisende stad heeft een aantal exclusieve casino's waar je kunt genieten van een avondje uit in stijl. Van traditionele casino's tot high-tech gokhallen, Londen heeft voor elk wat wils. Verken de gokwereld in Europa Als je op zoek bent naar een unieke gokervaring, dan moet je naar Praag in Tsjechië gaan. Deze prachtige stad heeft een aantal geweldige casino's waar je kunt genieten van een avondje uit in een historische omgeving. Naast gokken kun je ook genieten van de prachtige architectuur en de rijke geschiedenis van de stad. Een andere stad die je moet bezoeken is Amsterdam in Nederland. Deze bruisende hoofdstad heeft een aantal geweldige casino's waar je kunt genieten van een avondje uit vol spanning en plezier. Naast gokken kun je ook genieten van de vele andere attracties die Amsterdam te bieden heeft, zoals musea, grachten en gezellige cafés. Ontdek diverse Europese steden vol entertainment Naast de hierboven genoemde steden zijn er nog veel meer geweldige bestemmingen in Europa waar je kunt genieten van een gokavontuur. Denk bijvoorbeeld aan Barcelona in Spanje, waar je kunt genieten van een bruisend nachtleven en een aantal geweldige casino's. Of ga naar Wenen in Oostenrijk, waar je kunt genieten van een avondje uit in een elegante en stijlvolle omgeving. Of je nu op zoek bent naar een gokparadijs of gewoon wat plezier en opwinding wilt, Europa heeft voor elk wat wils. Verken de gokwereld in Europa en ontdek de leukste steden om te gokken. Waag je kans en geniet van een onvergetelijke ervaring vol entertainment.

Bekijken